De hormonen van een stresskip

Soms ontkom je niet aan stress. Als je een rapportage moet schrijven en de deadline nadert, dan zul je het toch echt voor die tijd klaar moeten hebben, óók als je al nachten slecht slaapt omdat je kind ziek is.

Stress kan dan ontstaan: er ontstaat spanning tussen wat mensen aankunnen en wat hun taak is. (Of… wat zij als hun taak zien.) Hoe groter deze spanning, hoe meer stress mensen ervaren. Een beetje stress is prima, dat kunnen we goed aan. Veel stress ook nog wel, mits we daarna weer in de ‘80%-modus’ komen, d.w.z. niet op de toppen van je kunnen blijven functioneren maar een beetje gas terug. Ervaar je gedurende langere tijd deze spanning dan heeft dat veel effect in ons lichaam. Verbazingwekkend veel effect! Dat is zinvol, ons lichaam is erop gebouwd zo lang mogelijk te blijven functioneren, maar anderzijds is het ook jammer, want chronische stress is niet nodig en maakt meer kapot dan je lief is. Zodra je je werkzaamheden als ‘karwei’ en ‘last’ gaat ervaren, is het tijd om even te bezinnen waar je mee bezig bent. “Oh, ik moet ook nog het gras maaien!”, “De boodschappen! Ik moet nog boodschappen doen!”, “Eigenlijk moet ik ook nog…”, enz. enz.

Wat gebeurt er nu eigenlijk in het lichaam als je stress ervaart? (Het nu volgende stukje is misschien wat lastig lezen met moeilijke woorden, maar wellicht toch interessant om te weten.) Bij een eerste schrik of angst sturen de hersenen in de eerste seconden stresssignalen via het ruggenmerg en zenuwuiteinden van het sympatisch zenuwstelsel naar het lichaam. De zenuwuiteinden scheiden adrenaline en noradrenaline uit hierdoor maakt ons lichaam zich klaar om te vluchten, vechten of te ‘bevriezen’, het signaal dat gegeven wordt is ‘maak je klaar voor gevaar!’. Na een paar minuten begint het langzamere stresssysteem te werken. In de hersenen scheidt de hypothalamus het corticotropine-releasing hormoon (CRH) uit. Dit hormoon komt snel bij de hypofyse. Voor de hypofyse is dit het teken dat het adrenocorticotroop hormoon (ACTH) moet gaan produceren. ACTH wordt door het bloed verspreid en komt aan bij de bijnierschors, een orgaantje dat als een kapje bovenop de nieren ligt. De bijnieren brengen de productie van glucocortico-steroïden op gang. Dit beïnvloedt vele lichaamsprocessen. Wat er uiteindelijk in het lichaam gebeurt, is afhankelijk van de grootte en de duur van de glucocortico-steroïdenproductie. Klachten die regelmatig voorkomen zijn bijvoorbeeld: hoofd-, nek- en rugklachten doordat mensen voortdurend hun spieren aanspannen (vechten). De hartslag versnelt en de bloeddruk stijgt (je kunt snel vechten of vluchten indien nodig). Hartklachten kunnen ontstaan. De bloedtoevoer naar de de darmen neemt af, het spijsverteringsstelsel wordt stilgelegd. Mensen krijgen een droge mond. Maagzweren, darmverstoppingen, menstruatie- en potentiestoornissen, huidaandoeningen zoals eczeem kunnen ontstaan. Allemaal dus puur als lichamelijke reactie op langdurige stress.

Ook geestelijk heeft stress grote invloed. Mensen verliezen energie, zijn minder in staat om dingen te doen, vaak reageren zij emotioneler en extremer. Alles gaat veel moeite kosten en ze gaan overal tegen op zien. Slaapproblemen, piekeren, onrust, nog grotere vermoeidheid. Het zelfvertrouwen vermindert en problemen rekenen mensen zich steeds meer zelf aan. Het neerwaartse spiraaltje ontstaat. Als de stress hoog blijft, beginnen mensen zich meer en meer terug te trekken. Ze leven steeds meer in hun eigen kleine wereldje. Mensen gaan het contact met hun sociale omgeving verliezen. Ik herinner van mijn eigen burnout, dat mijn collega’s een succes dat ik behaald had, wilden vieren met een etentje. Normaal gesproken zou ik bij wijze van spreken m’n jas al aan hebben, kom op, we gaan! Maar toen dacht ik, oh nee… óók nog uit eten! Dat trek ik helemaal niet!

Elk mens heeft zo zijn eigen stresssignalen. Het is goed om ze te kennen, ze vertellen je immers dat het een beetje minder moet! Ken jij jouw stresssignalen? Luister ernaar! Begin met gas terug nemen, óók als je denkt dat dat helemaal niet kan, want daar ligt een grote valkuil.

En heeft deze blog je aan het denken gezet? Praat er over met mensen die je vertrouwt, dat zal al veel ‘lucht’ geven.